Γενικά στοιχεία
Το μάθημα έχει σκοπό να συμβάλλει στην κατανόηση της έννοιας της τεχνολογίας μέσα από την ιστορική της γενεαλογία αλλά και με εξέταση διαχρονικών ερωτημάτων. Κατά την ιστορική περιοδολόγηση θα συζητούνται και ευρύτερα ερωτήματα σχετικά με :
- την εμφάνιση του όρου τεχνολογία και η σχέση της με την τεχνική
- την σχέση κοινωνίας τεχνολογίας στο βαθμό που είναι δυνατός ένας τέτοιος διαχωρισμός .
- την προβληματική σχετικά με τις έννοιες της κοινωνικής προόδου ,του τεχνολογικού ντετερμινισμού και της μοντερνικότητας. Τεχνολογία και δυτική κοσμοαντίληψη, τεχνολογία στην Ανατολή .
- την σχέση επιστήμης τεχνολογίας και την θέση της τεχνολογίας σαν εφαρμοσμένης επιστήμης.
- τεχνολογία και βιομηχανική επανάσταση, ο ρόλος των μηχανικών και τα όρια του
- το βαθμό κοινωνικής κατασκευής της τεχνολογίας, το τέχνημα σαν έκφραση σταθεροποίησης δικτύου.
- τεχνολογία ηθική και πολιτική το πρόβλημα της συμμετοχής του μη ειδικού στον σχεδιασμό του τεχνήματος .
Η ιστορική αναφορά θα δει την τεχνολογία /τεχνική στην διαδρομή
- Αρχαία Ελλάδα και Ρωμαϊκός κόσμος .
- Μεσαιωνικός κόσμος , η χριστιανική επίδραση .
- Συμβολές της Ανατολής .
- Η εμφάνιση του μηχανικού και το κράτος .
- Η βιομηχανική επανάσταση και η ποικιλομορφία των εθνικών παραδόσεων τα μεγάλα τεχνολογικά συστήματα .
- Τα όρια της εκβιομηχάνισης, η ατομική βόμβα, η έννοια της τεχνοεπιστήμης
- Τεχνολογία στο ελληνικό κράτος .
Το αναλυτικό περιεχόμενο του μαθήματος.
1.ΕισαγωγήΤεχνική και τεχνολογία .Η νεωτερικότητα και τεχνολογία. Η κοινωνική της διάσταση και η ταυτόχρονη κατασκευή τεχνολογίας και κοινωνίας .Ερωτήματα.
2.Τεχνικη και τεχνολογία στον αρχαιοελληνικό και ρωμαϊκό κόσμο
Μυθολογία και τεχνική. Το ελληνικό ΄΄θαύμα ΄΄ και η επίδραση του στις τεχνικές. Το ελληνικό τεχνικό σύστημα στις τοπικές συνθήκες .Η ελληνική μηχανική ,προς μια επιστημονική τεχνολογία. Η σχολή της Αλεξάνδρειας. Ο Ηρών. Η Ρώμη, τεχνική στα πλαίσια της αυτοκρατορίας . Οικοδομές, γέφυρες υδραγωγεία.
3. Λατινικός Μεσαίωνας και Βυζάντιο, η επίδραση του Χριστιανισμού. Χριστιανισμός και τεχνική ανάπτυξη .Η τεχνολογία ανάμεσα στις μεσαιωνικές επιστήμες. Τα μοναστήρια και οι καθεδρικοί ναοί. Ο νερόμυλος. Η οργάνωση της παραγωγής και η νέα αντίληψη του χρόνου .4.Από την τεχνολογία της Ανατολής, των Αράβων και της προκολομβιανής Αμερικής, μέχρι τα 1700.
Οι κινεζικές εφευρέσεις, χαρτί, πυρίτιδα, τυπογραφία και η αξιοποίηση τους στην Ευρώπη. Εμπορικές και τεχνικές ανταλλαγές .Η αραβική πρόσληψη των ελληνικών τεχνικών.To μαγγανοπήγαδο. Τροχοπεδισμένα τεχνικά συστήματα; Η θέση του Μ. Βέμπερ για το ρόλο του προτεσταντισμού.5.Η βιομηχανική επανάσταση, οι υποδομές, η μαζική παραγωγή και τα μεγάλα τεχνολογικά συστήματα. Η νέα οργάνωση της παραγωγής .
Το πλαίσιο της βιομηχανικής επανάστασης στην Αγγλία τον 18ο αιώνα ,ο ρόλος των ειδικευμένων τεχνικών και των μηχανικών. Το θαυμαστό έτος 1769 , η ατμομηχανή τουWatt και η κλωστοϋφαντουργική μηχανή του Arkwright Η μαζική παραγωγή στις Η.Π.Α., η επανάσταση στη διοίκηση των επιχειρήσεων, ο ρόλος της κατανάλωσης. Η επιστημονικής έμπνευσης λεγόμενη δεύτερη βιομηχανική επανάσταση. Η Γερμανία και η κατάκτηση του ‘’χαμένου χρόνου’’. Σχέση επιστήμης και τεχνολογίας .6.Από τον 20ο αιώνα .
Η γενικευμένη κρατική παρέμβαση-ρύθμιση στη παραγωγή τον μεσοπόλεμο .Η λατρεία της τεχνολογίας .Η δημιουργία της ατομικής βόμβας στο Λος ΄Αλαμος και το τέλος της επιστημονικής αθωότητας .Η γένεση της τεχνοεπιστήμης .7. Η εμφάνιση του σύγχρονου μηχανικού .
Η γένεση του μηχανικού στις χώρες της Ευρώπης και τις ΗΠΑ το 18-19ο αιώνα . Οι μηχανικοί φορείς της νεωτερικότητας. Η τεχνολογία ενσωματοποίηση του ιδεώδους της προόδου .Οι εθνικά ποικίλοι τρόποι δραστηριοποίησης των μηχανικών .
8. Από την τεχνολογία στο Ελληνικό κράτος .
Το πρόβλημα της δημιουργίας του κράτους τον 19ο αιώνα. Οι υποδομές, οι σιδηρόδρομοι, η εκβιομηχάνιση και η κατανάλωση. Η επιστημονικά στηριγμένη τεχνολογία. Σκιαγράφηση της ιστορίας των Ελλήνων μηχανικών. Το ΕΜΠ και άλλα εκπαιδευτικά ιδρύματα .9.Το πρόβλημα της ηθικής, της πολιτικής και του ρόλου των ειδικών. Προς την μετανεωτερικότητα;
Η ανάδειξη αυτών των προβλημάτων μετά την εξασθένιση των μεγάλων αφηγήσεων του τεχνολογικού ντετερμινισμού και της προόδου . Η σχέση του ειδικού με το κοινό σε συνθήκες αναπτυγμένης δημοκρατίας .Bruno Jacomy, Συνοπτική ιστορία των τεχνικών, Πολιτιστικό τεχνολογικό Ίδρυμα .ΕΤΒΑ 1995 πρώτη γαλλική έκδοση 1990 . Το δωρεάν διανεμόμενο σύγγραμμα.
Donald Cardwell, Ιστορία της Τεχνολογίας, Αθήνα, Μεταίχμιο, 2004, [1994]
Ζαν Ζακ Σάλομον , Επιβιώνοντας της Επιστήμης, Μπουκουμάνης 2003, [1999].
K. Καστοριάδης, Τεχνική, άρθρο της εγκυκλοπαίδειας Universalis, στο Στα Σταυροδρόμια του Λαβύρινθου , σελ 269-297 ,Ύψιλον 1991.
Ντον Ιντε , Η φιλοσοφία της τεχνολογίας . Μια εισαγωγή , Κάτοπτρο 2004, [1993].
C Mitcham , Τεχνολογική σκέψη, Πανεπιστημιακές εκδόσεις ΕΜΠ, 2005, [1995].
Κώστα Μπίρη, Η Ιστορία του Εθνικού Μετσοβίου Πολυτεχνείου, Αθήναι, Έκδοση Ε.Μ.Π. 1957.
Χ. Αγριαντώνη, Οι Απαρχές της Εκβιομηχάνισης στην Ελλάδα το 19ο αιώνα. Αθήνα, Ιστορικό Αρχείο Εμπορικής Τράπεζας, 1986.
Λ. Παπαγιαννάκη, Οι ελληνικοί σιδηρόδρομοι 1882-1910, ΜΙΕΤ 1982.
Μ. Συναρέλλη , Δρόμοι και λιμάνια στην Ελλάδα 1830-1880, Πολιτιστικό ΕΤΒΑ 1989.
Χρ. Χατζηιωσήφ, Η γηραιά σελήνη , Θεμέλιο 1994 .Γ. Δερτιλής, Ιστορία του ελληνικού κράτους ,Εστία 2004 .
Α.Pacey , Η τεχνολογία στον παγκόσμιο πολιτισμό , Πολ. ΕΤΒΑ , 1995,[1990].
Σερζ Μοσκοβιτσί, Τεχνική και φύση στον Ευρωπαϊκό πολιτισμό , Νεφέλη,1998,[1968] P. Flichy, Μία ιστορία της επικοινωνίας. Δημόσιος χώρος και ιδιωτικός βίος, Κάτοπτρο 2004, [1997].P. Ceruzzi, Η ιστορία των σύγχρονων υπολογιστών, Κάτοπτρο, Σεπτ. 2005 [1997]. M. Adas, Ανδρών μέτρων η μηχανή, Νεφέλη 2003 , [1989].