Μεθοδολογικές Προσεγγίσεις της Έρευνας στην Αρχιτεκτονική

(υποχρεωτικό μάθημα Α’ και Β’ εξαμήνου):

Η Αρχιτεκτονική ως Αντικείμενο Έρευνας Ι: Περί του εννοιολογικού υποβάθρου και του σώματος της έρευνας.

Διδάσκοντες:

Γ. Παρμενίδης, Αριάδνη Βοζάνη, Ιφιγένεια Μάρη

Προσκεκλημένοι επιστήμονες:

Παναγιώτα Πασσιά, Παναγιώτης Ρούπας, Αθηνά Σταματοπούλου

Στη συγκρότηση των θεματικών ενοτήτων ‘Περί του εννοιολογικού υποβάθρου της έρευνας, της κατασκευής των εννοιολογικών εργαλείων και του σώματος της έρευνας’ έχουν συμβάλλει οι Ι. Βενέρης, Β. Γκανιάτσας, Ε. Καλαφάτη, Ι. Μάρη, Δ. Παπαλεξόπουλος, Γ. Παρμενίδης, Σ. Σταυρίδης, Ι. Σταυρουλάκη, Π. Τουρνικιώτης.

Στη συγκρότηση της θεματικής ενότητας ‘Περί της κατασκευής και αποτίμησης των εννοιολογικών εργαλείων και του σώματος της έρευνας δια του σχεδιασμού’ έχουν συμβάλλει οι Ε. Ανδρουτσοπούλου, Ρ. Λάβα, Α. Σταματοπούλου, Α. Λάσκαρη, Ι. Μάρη, Κ. Μωραίτης, Γ. Παρμενίδης, Δ. Παπαλεξόπουλος, Ι. Σταυρουλάκη.

Στόχος του μαθήματος είναι να αναπτυχθεί η συζήτηση περί της ‘παράδοσης’ στην ερευνητική κοινότητα της αρχιτεκτονικής, όπου η έρευνα δεν νοείται τόσο ως μια υποκειμενική ή αντικειμενική πράξη, όσο ως μια δήλωση συμμετοχής σε μια παράδοση σκέψης.

Το μάθημα αναπτύσσεται σε δύο εξάμηνα, και το κάθε εξάμηνο περιλαμβάνει δύο ενότητες. Στο 1^ο εξάμηνο, στην 1^η ενότητα συζητείται το εννοιολογικό υπόβαθρο της έρευνας, εκκινώντας από τη σύγχρονη προβληματοθεσία στην αρχιτεκτονική και συνδέοντας την αρχιτεκτονική γνώση με την ανάπτυξη της ευρύτερης επιστημονικής γνώσης και την κοινωνική παραγωγή. Στη 2^η ενότητα συζητείται η κατασκευή των εννοιολογικών εργαλείων και του σώματος της έρευνας ως προς τις σύγχρονες ερευνητικές προθέσεις.

Στο 2^ο εξάμηνο, στην 3^η ενότητα, η συζήτηση περί της κατασκευής των εννοιολογικών εργαλείων και του σώματος της έρευνας εμβαθύνει στην προβληματοθεσία που εκπορεύεται από τη διαδικασία σχεδιασμού, καθώς και στα εργαλεία ελέγχου που αναπτύσσονται κατά τη διαδικασία σχεδιασμού. Στην 4^η ενότητα, συζητείται η διαδικασία διατύπωσης κριτηρίων αποτίμησης των εννοιολογικών εργαλείων της έρευνας, ως ανάδραση της συστηματικής προσέγγισης της διαδικασίας του σχεδιασμού.

Βασικό παράδειγμα για την ανάπτυξη του ζητήματος της μεθόδου στην έρευνα στην αρχιτεκτονική, αποτελεί η αναφορά στο πρόβλημα της περιγραφής τεσσάρων αιώνων παραγωγής αρχιτεκτονικού χώρου. Στα πλαίσια αυτής της προσέγγισης αναπτύσσονται πολλαπλές λογικές περιγραφής του παραδείγματος σύμφωνα με το βασικό θέμα συζήτησης της κάθε ενότητας μαθημάτων, και εντοπίζονται οι βασικές έννοιες που συγκροτούν το συγκεκριμένο εννοιολογικό υπόβαθρο της κάθε μιας λογικής περιγραφής. Στη συνέχεια, εξετάζεται ο τρόπος που αυτές οι έννοιες μπορούν να συγκροτήσουν μεθοδολογικά εργαλεία με βάση τα οποία να αναπτυχθούν συγκεκριμένες έρευνες. Στόχος είναι ο εντοπισμός και η ανάλυση των παραδοχών που συνοδεύουν κάθε έρευνα, η παρακολούθηση της εσωτερικής συνοχής στη ανάπτυξη και ερωτηματοθεσία της ως προς τις παραδοχές της, καθώς και η κατανόηση των ενστάσεων που στηρίζονται σε εναλλακτικές παραδοχές.

Κατά την ανάπτυξη των ενοτήτων του μαθήματος, υποστηρίζεται ανάλογα η διαδικασία εκπόνησης της διπλωματικής εργασίας των σπουδαστών/τριών. Η άσκηση του κάθε εξαμήνου έχει ως αντικείμενο τη σταδιακή προσέγγιση και τον ορισμό της διπλωματικής εργασίας. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, η συγκρότηση του ερευνητικού πλαισίου για τη διπλωματική εργασία ουσιαστικά υποστηρίζεται από την αρχή του προγράμματος. Πριν την εκπόνηση της (στο 3^ο και 4^ο εξάμηνο σπουδών) η κάθε διπλωματική εργασία, έχει ήδη συζητηθεί ως προς το εννοιολογικό της υπόβαθρο, τα μεθοδολογικά εργαλεία και τη συγκρότηση του σώματος της έρευνας, και έχει συγκριθεί σε επίπεδο τάξης με τις υπόλοιπες ερευνητικές προσεγγίσεις των διπλωματικών εργασιών. Ειδικότερα, στην 4^η ενότητα: ‘Περί της αποτίμησης των εννοιολογικών εργαλείων της έρευνας δια του σχεδιασμού’, στο τέλος του 2ου εξαμήνου, επιχειρείται από τους διδάσκοντες η κατάδειξη του συνόλου των μεθοδολογικών προσεγγίσεων των σπουδαστών/τριών ως πολιτισμικού στίγματος της έρευνας στην αρχιτεκτονική, στην εποχή μας.

Αναλυτικότερα, τα περιεχόμενα των ενοτήτων του μαθήματος:

1^ο εξάμηνο: Μεθοδολογικές προσεγγίσεις της Έρευνας στην Αρχιτεκτονική _ Η Αρχιτεκτονική ως Αντικείμενο Έρευνας Ι.

1          Περί του εννοιολογικού υποβάθρου της έρευνας.

1.1        Από το φυσικό αντικείμενο στο πολιτισμικό αντικείμενο και η αλλαγή της προβληματοθεσίας στην περιγραφή του πραγματικού.

1.2       Η αλλαγή της προβληματοθεσίας στις πολλαπλές λογικές ερμηνείας του αξιολογικού αντικειμένου.

1.3       Η μέθοδος ως αντικείμενο έρευνας.

2.        Περί του σώματος της έρευνας.

2.1       Το σύμπλεγμα των σημασιών κατά τη διαχείριση του τελεολογικού αντικειμένου. Η περιγραφή της πρόθεσης ορισμού του χώρου

2.3       Η μεταλλαγή του φυσικού κόσμου και εννοιολογικά εργαλεία συγκρότησης του σώματος έρευνας: Οι αλλαγές ταξινομίας ως μηχανισμός σημασιοδότησης.

2.4       Εννοιολογικά εργαλεία συγκρότησης του σώματος της έρευνας.

2^ο εξάμηνο: Μεθοδολογικές προσεγγίσεις της Έρευνας στην Αρχιτεκτονική _ Η Αρχιτεκτονική ως Αντικείμενο Έρευνας ΙΙ.

3.           Περί της κατασκευής των εννοιολογικών εργαλείων και του σώματος της έρευνας δια του σχεδιασμού.

3.1       Η περιγραφή του σχεδιασμένου αντικειμένου ως προς την προβληματοθεσία της διαδικασίας του σχεδιασμού. Οι μηχανισμοί κατασκευής συνέχειας και η γλώσσα των μηχανισμών κατασκευής συνέχειας.

3.2       H ‘υπερβατικότητα’ της γλώσσας των μηχανισμών κατασκευής συνέχειας στον σχεδιασμό.

3.3       Το θέμα του ‘διαφεύγοντος αντικειμένου’ στους μηχανισμούς κατασκευής συνέχειας στον σχεδιασμό

3.4       Ο ‘απέραντος κόσμος’, ένα ομοιοστατικό σύμπλεγμα ιδιοτήτων.

4.           Περί της αποτίμησης των εννοιολογικών εργαλείων της έρευνας δια του σχεδιασμού.

               Εργαστήριο: Η δικτύωση των πολλαπλών λογικών περιγραφής – Η περιγραφή του αντικειμένου σχεδιασμού ως ενός σχεδιαστικά διαχειρίσιμου συμπλέγματος ιδιοτήτων.