Το μάθημα αποτελεί εισαγωγή στο φιλοσοφικό προβληματισμό περί τη γνώση, την επιστήμη και τη μεθοδολογία  επιστημών, όπως έχουν διαμορφωθεί και εξελιχθεί από τις αρχές του 20^ου αιώνα. Η έμφαση δίνεται στη γενική φιλοσοφία (μεθοδολογία) των εμπειρικών επιστημών. Ποια είναι η σχέση μεταξύ επιστημονικών υποθέσεων και εμπειρικών τεκμηρίων; Τι νοείται ως επιστημονική εξήγηση; Ποια είναι η δομή και ποια η δυναμική των επιστημονικών θεωριών; Υπάρχει επιστημονική πρόοδος και σε τι συνίσταται;

Γνώσεις:

Ο/η φοιτητής/τρια με την επιτυχή ολοκλήρωση του μαθήματος:

-         Γνωρίζει τη συμβολή της επιστήμης στον φιλοσοφικό στοχασμό

-         Εξοικειώνεται με την έννοια των αναλυτικών και συνθετικών κρίσεων και με την επιστημολογική σκέψη.

-         Κατανοεί την έννοια του επιστημονικού Παραδείγματος και της επιστημονικής επανάστασης

-         Κατανοεί την έννοια της επαγωγής & την κριτική της αιτιότητας από τον D. Hume

-         Εξοικειώνεται με την ερμηνεία των αναλυτικών προτάσεων από τους M. Schlick και A.J. Ayer.

-         Διακρίνει την ασυμμετρία σε διάφορες επιστημονικές θεωρίες

-         Κατανοεί τη σημασία της διάκρισης ανάμεσα σε πρόταση και δήλωση

 Δεξιότητες:

Με την επιτυχή ολοκλήρωση του μαθήματος ο/η φοιτητής/τρια θα είναι σε θέση να:

-         Αντιλαμβάνεται την συνθετότητα των επιστημολογικών προβλημάτων στις θετικές επιστήμες

-         Κατανοεί το πρόβλημα και τη σημασία της επαγωγής

-         Εξηγεί την εξέλιξη της επιστημονικής σκέψης και πράξης

-         Κατανοεί τη σημασία του πειράματος και του ελέγχου της επιστημονικής γνώσης

-         Αντιλαμβάνεται τη διαφορά μεταξύ εξήγησης και ερμηνείας

-         Διακρίνει τη σχέση επιστήμης, τεχνολογίας και φιλοσοφίας

-        Αντιληφθεί την γένεση της τεχνο-επιστήμης ως σύνθετου ζητήματος στη φιλοσοφία που απασχολεί τον σύγχρονο πολιτισμό

Κατανοεί τη σύγχρονη επιστήμη ως κοινωνικά κατασκευασμένο φαινόμενο και εν μέρει ως γνήσια αναζήτηση του ανθρωπίνου πνεύματος

Ικανότητες:

Με την επιτυχή παρακολούθηση του μαθήματος  καλλιεργείται η ικανότητα για:

·      Αυτόνομη εργασία

·      Διάκριση της βασικής από την εφαρμοσμένη έρευνα

·      Αξιολόγηση της σημασίας των πειραματικών εφαρμογών στην ερευνητική διαδικασία

·      Ταξινόμηση απαιτητικών  εννοιών που συγκροτούν τον αφηγηματικό σκελετό του μαθήματος

·      Διευρυμένη αντίληψη των επιστημολογικών εννοιών ως θεμελιακών ζητημάτων στην επιστημονική θεωρία και έρευνα

Αξιολόγηση της πολυεπιστημονικότητας και της διεπιστημονικότητας ως επιστημονικών μεθοδολογιών 

οι θεματικές ενότητες του μαθήματος

·       Εισαγωγή: η σχέση  φιλοσοφίας και επιστήμης (γνώσης)

·        Η κριτική της αιτιότητας από τον D. Hume και η έννοια της επαγωγής.

·        Ο Kant και αναλυτικές και συνθετικές κρίσεις: διάκριση ως προς το περιεχόμενο

·        Επιστημονικός ρεαλισμός και εργαλειακή προσέγγιση θεωριών

·        O Karl Popper και η φιλοσοφική κριτική του λογικού θετικισμού (Διαψευσιοκρατία)

·        Το επιστημονικό Παράδειγμα και η κανονική επιστήμη (normal science) κατά τον Thomas Kuhn

·        Σχετικισμός και ασυμμετρία

·        Η μεθοδολογία των επιστημονικών ερευνητικών προγραμμάτων του Imre Lakatos

·       Η ασυμμετρία ανάμεσα σε αντίπαλες και λογικά διάφορες επιστημονικές θεωρίες και ο  «αναρχισμός» του P. K. Feyerabend.

·        Η συμβατοκρατική ερμηνεία της αναγκαιότητας των αναλυτικών προτάσεων (M. Schlick, A.J. Ayer).

·        Γλώσσα, Γνώση και Νόημα 

διανεμόμενο σύγγραμμα

Ladyman, James, 2016, Τι είναι η Φιλοσοφία της Επιστήμης, μτφ. Γ. Μαραγκός, Ηράκλειο: Πανεπ. Εκδ. Κρήτης [2002, Understanding Philosophy of Science, London & NY: Routledge],  

Κείμενα

Chalmers, A. F. ([1978] 1994): Τι είναι αυτό που το λέμε Επιστήμη; μτφρ. Γ. Φουρτούνης. Ηράκλειο: ΠΕΚ. (What is this thing called Science?. St. Lucia: University of Queensland Press).

Russell Bertrand, 2008, Τα προβλήματα της φιλοσοφίας μτφ. Αντ. Πέρης, Αθήνα: Αρσενίδη

Salmon, Μ. Η. et. al. ([1992] 1998, 2005). Εισαγωγή στη Φιλοσοφία της Επιστήμης. μτφρ. Π. Θεοδώρου, Κ. Παγωνδιώτης, Γ. Φουρτούνης. Ηράκλειο: Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης.

Brown, H. I. ([1977] 1993, 1995). Αντίληψη, Θεωρία και Δέσμευση: Μια Νέα Φιλοσοφία της Επιστήμης. μτφρ. Α. Λευιτικός, Ε. Μαχαίρα, Δ. Παπαγιαννάκος, Χ. Συμσάρης. Ηράκλειο: Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΓΙΑ ΤΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ

Ayer, A. J. ([1936] 1946): Language, Truth and Logic. 2^nd edition. New York: Dover. Μετάφραση στα ελληνικά: Γλώσσα, Αλήθεια και Λογική. Αθήνα: Σύναλμα, 1994.

Brown, H. I. ([1977] 1993): Αντίληψη, Θεωρία και Δέσμευση: Μια Νέα Φιλοσοφία της Επιστήμης. Μετάφραση: Α. Λευιτικός, Ε. Μαχαίρα, Δ. Παπαγιαννάκος, Χ. Συμσάρης.  Ηράκλειο: ΠΕΚ. [Perception, Theory and Commitment: The New Philosophy of Science. Chicago and London: The University of Chicago Press]

Carnap, R. (1966): An Introduction to the Philosophy of Science. New York: Dover.

Chalmers, A. F. ([1978] 1994): Τι είναι αυτό που το λέμε Επιστήμη; Μετάφραση: Γ. Φουρτούνης. Ηράκλειο: ΠΕΚ.[What is thisthing called Science? St. Lucia: University of Queensland Press].

Feyerabend, P. K. (1978): Against Method. London: Verso Press. [Ενάντια στη Μέθοδο. Θεσσαλονίκη: Σύγχρονα Θέματα, 1983].

Hacking, Ι. (1983): Representing and Intervening: Introductory Topics in the Philosophy of Natural Science. Cambridge: Cambridge University Press. [Αναπαριστώντας και Παρεμβαίνοντας: Εισαγωγικά Θέματα στη Φιλοσοφία της Φυσικής Επιστήμης. Αθήνα: Πανεπιστημιακές Εκδόσεις ΕΜΠ, 2002].

Hempel, C. G. ([1945] 1965): Aspects of Scientific Explanation and Other Essays in the Philosophy of Science. New York: The Free Press.

Kraft, V. ([1968] 1986): Ο Κύκλος της Βιέννης και η Γένεση του Νεοθετικισμού. Αθήνα: Γνώση. [Der Wiener Kreis: Der Ursprung des Neopositivismus. Wien: Springer-Verlag].

Kuhn, T. S. ([1962] 1970): The Structure of Scientific Revolutions. 2^nd edition. Chicago: The University of Chicago Press. [Η Δομή των Επιστημονικών Επαναστάσεων. Θεσσαλονίκη: Σύγχρονα Θέματα, 1981]

Lakatos, I. & Musgrave, A. (eds.) (1970): Criticism and the Growth of Knowledge. Cambridge: Cambridge University Press. (Proceedings of the International Colloquium in the Philosophy of Science, London, 1965. Contributors: Feyerabend, Kuhn, Lakatos, Masterman, Popper, Toulmin, Watkins, Williams.)

Popper, K. R. ([1934] 1980): The Logic of Scientific Discovery. (11^η  ανατύπωση). London: Hutchinson

Suppe, F. ([1973] 1977): The Structure of Scientific Theories. 2^nd edition. Urbana and Chicago: University of Illinois Press.

Van Fraassen, B. C. (1980): The Scientific Image. Oxford: Clarendon Press. [Η Επιστημονική Εικόνα. Αθήνα: Leader Books, 2008].

 

 

  -Συναφή επιστημονικά περιοδικά: 

https://www.pdcnet.org/philinquiry/Philosophical-Inquiry

http://academia.lis.upatras.gr/index.php/deukalionas

Τελική γραπτή εξέταση

Γλώσσα Αξιολόγησης: Ελληνικά (για φοιτητές Erasmus: Αγγλικά) Γραπτή Εξέταση: 100 % 

Φοιτητές που παρακολουθούν το μάθημα (και μόνον υπό αυτή την προϋπόθεση) μπορούν να εκπονήσουν ενισχυτική του βαθμού της γραπτής εξέτασης ή/και απαλλακτική εργασία σε συνεννόηση με τον διδάσκοντα

Κώστας Θεολόγου-Πέτρος Δαμιανός- Γιούλη Παπαϊωάννου

cstheol@mail.ntua.gr τηλ. 6976016195 2107722255

damianos@mail.ntua.gr τηλ. 6938472800

youlipa@mail.ntua.gr τηλ. 6979112223